Asertywność

Jak asertywnie przyjmować krytykę, czyli o konstruktywnym radzeniu sobie z krytyką

5 kwietnia 2024

Nie lubimy być krytykowani. Gdy nas krytykują często przyjmujemy postawę obronną- odczuwamy napięcie, zagrożenie lub lęk. Umiejętność przyjmowania krytyki wydaje się być, ostatnimi czasy, kluczowa w dbaniu o swój dobrostan. Natomiast wielu z nas ma trudności z jej właściwym przyjęciem.

Kiedy zostajemy skrytykowani, często reagujemy na trzy sposoby:

1. Agresywne przyjmowanie krytyki

…gdzie natychmiast reagujemy, próbując się bronić lub kontratakować

Co często prowadzi do eskalacji konfliktu i pogorszenia relacji interpersonalnych. Zamiast spokojnie zareagować, natychmiast próbujemy się bronić lub kontratakować. Takie zachowanie często tylko pogarsza sytuację. W rezultacie konflikt się nasila, a nasze relacje z innymi ludźmi cierpią. W życiu osobistym agresja może prowadzić do gwałtownych wymian słów, które z kolei mogą zrujnować zaufanie i zniszczyć relacje. A emocjonalne szkody, które w ten sposób powstają, często są bardzo trudne do naprawienia.

W pracy, agresywna reakcja na krytykę bywa jeszcze bardziej szkodliwa. Może prowadzić do izolacji w miejscu pracy, a nawet do utraty pracy. Zamiast rozwiązywać problemy, agresywne zachowanie tylko je pogłębia.

2. Unikanie krytyki

…gdzie ignorujemy lub minimalizujemy krytykę, unikając jej i nie podejmując działań w celu zrozumienia jej przyczyn lub skutków.

Często zdarza się, że ignorujemy lub minimalizujemy krytykę, unikając jej i nie podejmując żadnych działań, żeby zrozumieć, dlaczego została ona wobec nas wyrażona. W takich sytuacjach często udajemy, że wszystko jest w porządku albo po prostu tolerujemy destruktywną krytykę. Możemy podejść do niej biernie, myśląc, że to najlepszy sposób na rozwiązanie problemu. Niestety, choć krótkoterminowo może to wydawać się skuteczne, nadmierne unikanie krytyki prowadzi do utraty zaufania wobec siebie i w oczach otoczenia. Tolerowanie niesłusznej krytyki prowadzi do problemów w relacjach. Unikanie krytyki może ograniczać nasz rozwój osobisty i zawodowy, a także negatywnie wpływać na nasze relacje z bliskimi, współpracownikami i przełożonymi. To może być odbierane jako brak zaangażowania i profesjonalizmu, co może doprowadzić do poważnych konsekwencji w naszej pracy i życiu osobistym.

3. Utożsamianie się z destrukcyjną krytyką

…gdzie łatwo poddajemy się niezasłużonej krytyce i dostosowujemy swoje działania do niej.

Utożsamianie się z nieuczciwą krytyką to sytuacja, która często dotyka ludzi o niskim poczuciu własnej wartości. Kiedy ktoś nas niezasłużenie krytykuje , ulegamy przekonaniu, że ta krytyka jest słuszna. Zamiast bronić się lub wyjaśniać, po prostu akceptujemy ją i dostosowujemy swoje działania do niej. To z kolei prowadzi do dalszego obniżenia naszej samooceny, czujemy się coraz gorzej, frustracja rośnie, a my zaczynamy unikać kontaktu z innymi ludźmi, czując się coraz bardziej izolowani.

W pracy akceptowanie niezasłużonej krytyki, może mieć poważne konsekwencje. Nasza wydajność spada, tracimy motywację do działania. Jeśli nie potrafimy odróżnić konstruktywnej krytyki od ataku personalnego, możemy mieć problemy z rozwojem zawodowym i osiąganiem sukcesów w karierze. To może prowadzić do stagnacji i frustracji w miejscu pracy.

Jak przeciwdziałać tym reakcjom?

Dbałość o nasz dobrostan wymaga od nas wzmacniania umiejętności kontrolowania emocji i wypracowania spokojnej reakcji na krytykę. Pomogą nam w tym trzy techniki, opisane przez Manuela J. Smith’a (Bantam Books. 1975) w książce „When I Say No, I Feel Guilty”:

Technika „broń zdrowego rozsądku”- koncentracja na obszarach do poprawy

…polega na akceptowaniu krytyki, jednocześnie wyrażając swoje myśli, uczucia i potrzeby w sposób asertywny.

Technika „broń zdrowego rozsądku” (ang. Healthy Assertive Response), znana również jako „rozsądna obrona” lub „zdroworozsądkowa reakcja”, jest strategią komunikacyjną polegającą na przyjęciu krytyki w sposób konstruktywny, jednocześnie wyrażając swoje myśli, uczucia i potrzeby w sposób asertywny.

Główne założenia tej techniki to:

Akceptacja krytyki
Wyrażenie swoich myśli i uczuć
Określenie dalszych działań

Przykładem zastosowania tej techniki może być sytuacja, w której przyjmujemy krytykę dotyczącą naszej pracy od przełożonego. Zamiast się bronić lub ignorować krytykę, akceptujemy ją i jednocześnie proponujemy działania mające na celu poprawę naszej wydajności lub skuteczności.

Innym przykładem zastosowania tej techniki może być sytuacja, w której otrzymujemy krytykę od kolegi w pracy dotyczącą naszej efektywności w realizacji projektu. Zamiast się bronić, możemy zastosować technikę „broń zdrowego rozsądku”:

Akceptacja krytyki: Słuchaj uwag drugiej osoby i zaakceptuj, że może być w nich ziarno prawdy.
Wyrażenie swoich myśli i uczuć: Odpowiedz asertywnie, wyrażając swoje spostrzeżenia na temat krytyki oraz swoje uczucia w związku z nią.
Określenie dalszych działań: Wspólnie przeanalizuj, jak możesz poprawić efektywność pracy i jakie kroki należy podjąć, aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości.

Przykład: Rozumiem, że masz pewne obawy co do mojej pracy, ale chciałbym, żebyś wskazał konkretne obszary, w których mogę się poprawić.

Technika „aktywnego ignorowania”- koncentracja na działaniu

…polega na ignorowaniu niezasłużonej lub niekonstruktywnej krytyki i skupieniu się na konstruktywnych aspektach komunikatu.

Główną zasadą techniki „aktywnego ignorowania” (ang. Active Ignoring Technique) jest skoncentrowanie się na konstruktywnych aspektach sytuacji, ignorując lub minimalizując krytykę.

Aby skutecznie zastosować technikę „aktywnego ignorowania”, należy:

Skoncentrować się na pozytywnych aspektach swojego pomysłu
Zignorować negatywne komentarze
Kontynuować prezentację z determinacją

Wyobraź sobie, że podczas spotkania z zespołem prezentujesz swój pomysł na nowy projekt, a jeden z kolegów krytykuje go, twierdząc, że jest on niepraktyczny i mało realny. Zamiast zareagować emocjonalnie na jego uwagi, możesz zastosować technikę „aktywnego ignorowania”:

Skoncentrowanie się na pozytywnych aspektach swojego pomysłu: Przypomnij sobie, dlaczego uważasz, że twój projekt ma potencjał i jakie korzyści może przynieść firmie.
Zignorowanie negatywnych komentarzy: Nie wdawaj się w dyskusję na temat niepraktyczności projektu. Zamiast tego, skup się na przedstawieniu dodatkowych argumentów na poparcie swojego pomysłu.
Kontynuacja prezentacji z determinacją: Wyraź swoje myśli i argumenty w sposób asertywny, nie dając się zrazić krytycznym uwagom.

Przykład: „Dziękuję za twoją opinię. Skoncentrujmy się teraz na konkretnych krokach, które możemy podjąć, aby rozwiązać ten problem.”

Technika „odpowiedzi specyficznych”- koncentracja na analizie, przykładach z przeszłości

…polega na koncentrowaniu się na konkretnych faktach i problemach, jednocześnie unikając obrony siebie lub kontratakowania.

Główną zasadą techniki „odpowiedzi specyficznych” (ang. Specific Response Technique) jest koncentracja na konkretnych faktach oraz emocjach związanych z sytuacją, zamiast ogólnych oskarżeniach i zarzutach.

Kluczowe kroki techniki „odpowiedzi specyficznych” to:

Zidentyfikowanie konkretnej krytyki: Krytykujący rozmówca wyraża swoje obawy, ale nie zawsze precyzyjnie wskazuje, na czym one polegają. W takiej sytuacji istotne jest dokładne zrozumienie jego punktu widzenia.
Udzielanie konkretnych odpowiedzi: Reakcja na krytykę powinna być konkretna. Ważne jest, abyśmy w sposób spokojny odnieśli się wyrazili swoje stanowisko.
Przedstawienie własnego stanowiska: Po zidentyfikowaniu problemu warto wyrazić swoje stanowisko w tej sprawie. To moment, w którym możemy pokazać, że rozumiemy krytykę i jesteśmy gotowi do działania.
Zaproponowanie konstruktywnego rozwiązania: Warto zaproponować konkretne kroki, które podejmiemy, aby rozwiązać problem. To może być nasz plan działania lub prośba o dodatkowe wsparcie.

Przykładem zastosowania tej techniki może być sytuacja, w której ktoś krytykuje naszą pracę. Zamiast bronić się skupiamy się na konkretnych aspektach, które zostały poddane krytyce. Możemy odpowiedzieć, że rozumiemy, iż nasz projekt nie spełnia oczekiwań, i zaproponować konkretne kroki, które podejmiemy, aby go poprawić.

Krytyka: Twój raport jest niekompletny i ma wiele błędów.

1. Zidentyfikowanie krytyki: „Czy możesz podać konkretne przykłady błędów lub brakujących informacji?”
2. Udzielenie konkretnych odpowiedzi: „Rozumiem, że wydaje się, że istnieją pewne niedociągnięcia w raporcie. Czy mógłbyś wskazać, które dokładnie elementy są niekompletne lub zawierają błędy?”
3. Przedstawienie własnego stanowiska: „Zgadzam się, że raport wymaga poprawek. Jednocześnie uważam, że większość problemów wynika z braku dokładnych danych wejściowych.”
4. Zaproponowanie konstruktywnego rozwiązania: „Proponuję, abyśmy razem przeanalizowali te braki i razem znaleźli najlepsze sposoby ich poprawy. Może warto również przedyskutować, jak możemy uniknąć podobnych problemów w przyszłości?”

Rozwijanie umiejętności asertywnego radzenia sobie z krytyką oraz budowanie pewności siebie wydają się być kluczowe, zarówno w życiu osobistym, jak i biznesowym. Istotne jest, aby nauczyć się odróżniać konstruktywną krytykę od ataku personalnego oraz skutecznie reagować na negatywne uwagi, zachowując równowagę emocjonalną i budując pozytywne relacje z innymi ludźmi.

Dla dociekliwych

Trzy sposoby reagowania na tę samą krytykę:

Atakująca krytyka: „Ciągle się spóźniasz. Nie potrafisz być punktualny.”

Odpowiedzi wykorzystujące poszczególne techniki:

Technika „broń zdrowego rozsądku”:

„Rozumiem, że to dla ciebie frustrujące. Postaram się być bardziej punktualny. Czy możemy omówić, czy istnieją konkretne rzeczy, które mogę zrobić, aby uniknąć spóźnień?”

Technika „aktywnego ignorowania”:

„Dziękuję za twoją uwagę. Skoncentrujmy się teraz na tym, jak mogę poprawić swoją punktualność.”

Technika „odpowiedzi specyficznych”:

„Przepraszam za moje spóźnienia. Czy możemy omówić konkretne sytuacje, w których czujesz się najbardziej dotknięty moim opóźnieniem, abyśmy mogli znaleźć rozwiązanie?”

Atakująca krytyka: „Twoje propozycje marketingowe są zupełnie nieskuteczne. Nie przynoszą żadnych rezultatów.”